Słowa kluczowe
mieszanie rodzajów w czasie przeszłym
akanie
hiperpoprawność
Jak cytować
Abstrakt
Przedmiotem artykułu jest opis występującego w autografie Pana Tadeusza zjawiska mieszania rodzajów w czasie przeszłym. Sprowadza się ono do używania w lp. jako żeńskich form z końcówkami -em, -eś (Byłem jej piastunką) oraz łączenia w lm. form męskoosobowych czasowników z rzeczownikami męskimi nieosobowymi (ogary doszli zwierza). Pierwsze z tych zjawisk, stanowiąc hiperpoprawną reakcję na wywołaną wpływem białoruskim wymowę nieakcentowanego e jak a, nie wykracza poza rękopis, a niekiedy nawet poza jego wersję brulionową. Natomiast drugie, będąc starą cechą regionalno-dialektalną, wykorzystywaną przez Mickiewicza do celów stylizacyjnych, pojawia się we wszystkich wydaniach poematu. W ten sposób mieszanie rodzajów w lp. czasu przeszłego stanowi w języku Pana Tadeusza właściwość gramatyczną, a w lm. – stylistyczną.
Bibliografia
Bajerowa I. 2000: Polski język ogólny XIX w. Stan i ewolucja, t. 3: Składnia. Synteza, Uniwersytet Śląski, Katowice.
Zobacz w Google Scholar
Dwilewicz B. 1997: Język mieszkańców wsi Bujwidze na Wileńszczyźnie, DiG, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Grek-Pabisowa I. 2002: Współczesne gwary polskie na Litwie i Białorusi. Fonetyka, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Grek-Pabisowa I., Maryniakowa I. 1997: Język polski na Kresach północno-wschodnich dawniej i dziś, [w:] Historia i współczesność języka polskiego na Kresach wschodnich, red. I. Grek-Pabisowa, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa, s. 27–109.
Zobacz w Google Scholar
Hrabec S. 1959: Różnice językowe między rękopisami a drukami Mickiewiczowskimi, [w:] O języku Adama Mickiewicza. Studia, red. Z. Klemensiewicz, Ossolineum, Wrocław, s. 11–53.
Zobacz w Google Scholar
Karaś H. 2002: Gwary polskie na Kowieńszczyźnie, Wydawnictwo «Aušra», Warszawa–Puńsk.
Zobacz w Google Scholar
Kurzowa Z. 1993: Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich XVI–XX w., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Masojć I. 2001: Regionalne cechy systemu gramatycznego współczesnej polszczyzny kulturalnej na Wileńszczyźnie, Elipsa, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Mędelska J. 1993: Język polski na Litwie w dziewiątym dziesięcioleciu XX w., Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Bydgoszcz.
Zobacz w Google Scholar
Nitsch K. 1934: Na marginesie autografów Pana Tadeusza, Język Polski XIX, s. 149–152.
Zobacz w Google Scholar
Pigoń S. 1934: Na marginesie autografów Pana Tadeusza, Język Polski XIX, s. 141–149.
Zobacz w Google Scholar
Sawaniewska-Mochowa Z., Zielińska A. 2007: Dziedzictwo kultury szlacheckiej na byłych Kresach północno-wschodnich Rzeczypospolitej. Ginąca część kultury europejskiej, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Szwejkowska H. 1934/1996: O pomieszaniu rodzaju w czasie przeszłym u litewskich Polaków, [w:] Język polski dawnych Kresów Wschodnich, t. 1: Studia i materiały, red. J. Rieger, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa, s. 61–62.
Zobacz w Google Scholar
Turska H. 1964: Wpływ substratu litewskiego na fleksję gwary polskiej, Sprawozdania z Prac Naukowych Wydziału Nauk Społecznych PAN VII, z. 3, s. 22–28.
Zobacz w Google Scholar
Zielińska A. 2002: Polska mniejszość na Litwie Kowieńskiej. Studium socjolingwistyczne, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar