Abstract
The prescriptive approach has been prevalent in discussions about the linguistic norm for many decades. Many linguists question the primacy of social custom and make many arbitrary changes to establish the subjective form of the norm. In connection with the planned The Dictionary of Proper Uses of Language the author of the article presents the best structuralist traditions and calls for research on the linguistic norm which is based on descriptive methods. It is necessary to completely break away from all manifestations of arbitrariness and subjectivity in contemporary prescriptive linguistics. The fundamental premise that the linguistic norm is a fact based on usus must be reflected in relevant procedures aimed at analyzing corpora consisting of millions of words. Such an approach will make it possible to establish a model that comprises more than just individual language uses. As far as dictionary definitions are concerned, the most frequent, widespread and thus typical linguistic units should be primarily considered to be normative. Typicality, determined by frequency, as well as textual, social and territorial conditions, is the most important category.
References
Andrzejczuk A., Czupryniak M. 2008: O wykorzystaniu zasobów internetowych w pracy językoznawcy, „Polonica” XXIX, s. 189–204.
View on Google Scholar
Bajerowa I. 1977: Aktualne problemy polityki językowej, [w:] Lubaś W. (red.), Polityka językowa, Uniwersytet Śląski, Katowice, s. 26–32.
View on Google Scholar
Bańko M. 2008: O normie i błędzie, „Poradnik Językowy”, z. 5, s. 3–17.
View on Google Scholar
Bernstein B. 1980: Socjolingwistyka a społeczne problemy kształcenia, [w:] M. Głowiński (red.), Język i społeczeństwo, tłum. K. Biskupski, Czytelnik, Warszawa, s. 83–119.
View on Google Scholar
Bernstein B. 1990: Odtwarzanie kultury, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
View on Google Scholar
Bielecka-Prus J. 2010: Transmisja kultury w rodzinie i w szkole, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
View on Google Scholar
Bobrowski I. 1998: Zaproszenie do językoznawstwa, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, Kraków.
View on Google Scholar
Bogusławski A. 1978: Jednostki języka a produkty językowe. Problem orzeczeń peryfrastycznych, [w:] M. Szymczak (red.), Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 17–30.
View on Google Scholar
Bogusławski A. 1987: Obiekty leksykograficzne i jednostki języka, [w:] Z. Saloni (red.), Studia z polskiej leksykografii współczesnej, t. 2, Dział Wydawnictw Filii UW, Białystok, s. 13–34.
View on Google Scholar
Buttler D. 1985: Zróżnicowanie współczesnej normy językowej, „Prasa Techniczna”, nr 3, s. 20.
View on Google Scholar
Buttler D., Kurkowska H., Satkiewicz H. 1971: Kultura języka polskiego. Zagadnienia poprawności gramatycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
View on Google Scholar
Coșeriu E. 1952: Sistema, norma y habla, Universidad de la República, Facultad de Humanidades y Ciencias, Instituto de Filología, Dept. de Lingüistica, Montevideo.
View on Google Scholar
Derwojedowa M. 2017: Językoznawstwo komputerowe i inżynieria lingwistyczna po 1989 roku, „Język Polski” XCVII, z. 1, s. 7–17.
View on Google Scholar
Durkheim E. 1895: Les règles de la méthode sociologique, wyd. polskie: Zasady metody socjologicznej, przeł. J. Szacki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
View on Google Scholar
Durkheim E. 2000: Zasady metody socjologicznej, przeł. J. Szacki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
View on Google Scholar
Dzienisiewicz D., Graliński F., Świetlik K. 2018: System Odkrywka jako innowacyjne narzędzie informatyczne do badania polskiej leksyki potocznej. Przykłady zastosowania, [w:] A. Piotrowicz, M. Witaszek-Samborska, K. Skibski (red.), Kultura komunikacji potocznej w językach słowiańskich, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań, s. 35–49.
View on Google Scholar
Eder M. 2016: Słowa znaczące, słowa kluczowe, słowozbiory – o statystycznych metodach wyszukiwania wyrazów istotnych, „Przegląd Humanistyczny”, z. 60, s. 31–44.
View on Google Scholar
Furedi F. 2008: Gdzie się podziali wszyscy intelektualiści, przeł. K. Makaruk, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
View on Google Scholar
Gębka-Wolak M. 2017: Uwagi na temat normy językowej z perspektywy metodologii strukturalnej, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXXIII, s. 19–28.
View on Google Scholar
Gębka-Wolak M., Moroz A. 2016: Zinformatyzowane procedury oceny poprawności wyrażeń językowych, [w:] J. Ignatowicz-Skowrońska, R. Sidorowicz (red.), Donum amicitiae. Księga jubileuszowa ofiarowana Pani Profesor Ewie Kołodziejek, Volumina.pl Daniel Krzanowski, Szczecin, s. 33–47.
View on Google Scholar
Grabowski Ł., Hebal-Jezierska M. 2016: O różnych korpusowych metodach badawczych: próba krytycznej refleksji, „Komunikacja Specjalistyczna”, z. 11, s. 65–83.
View on Google Scholar
Graliński F. 2019a: Against the Arrow of Time. Theory and Practice of Mining Massive Corpora of Polish Historical Texts for Linguistic and Historical Research, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
View on Google Scholar
Graliński F. 2019b: Autoreferat (napisany w postępowaniu habilitacyjnym), dostępny na stronie Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów (online: https://www.ck.gov.pl/promotion/id/36952/type/l.html, dostęp: 28 lutego 2021).
View on Google Scholar
Graliński F., Liberek J. 2019: Przydatność tradycyjnych opisów leksykograficznych w dowodach z opinii biegłego językoznawcy dotyczących znieważenia. Na przykładzie rzeczownika pedał i w kontekście możliwości programu do automatycznego wyszukiwania danych FBL Risercz, [w:] M. Zaśko-Zielińska, K. Kredens (red.), Lingwistyka kryminalistyczna. Teoria i praktyka, Wydział Filologiczny Uniwersytetu Wrocławskiego, Quaestio, and Authors, Wrocław, s. 343–376.
View on Google Scholar
Graliński F., Liberek J., Wierzchoń P. 2018: Badania nad współczesnym uzusem i jego ewolucją w świetle danych groma dzonych metodami lingwistyki komputerowej. Na wybranych przykładach z zakresu morfologii, składni i leksyki, [w:] P. Zbróg (red.), Wybrane aspekty badań nad normą językową, Wydawnictwo Libron – Filip Lohner, Kraków, s. 49–85.
View on Google Scholar
Graliński F., Wierzchoń P. 2018: Odkrywka, czyli leksykografia diachroniczna live, [w:] M. Bańko, H. Karaś (red.), Między teorią a praktyką. Metody współczesnej leksykografii, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 59–69.
View on Google Scholar
Gruszczyński W. 2009: Jeszcze raz o systemie, normie i uzusie, [w:] G. Dąbkowski (red.), D. Lewandowska-Jaros (współudział), Polszczyzno moja... Księga jubileuszowa z okazji 40-lecia pracy naukowej i dydaktycznej Profesora Jerzego Bralczyka, Oficyna wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa, s. 110–119.
View on Google Scholar
Jadacka H. 2005: Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
View on Google Scholar
Karłowicz J. 1876: Program Słownika polskiego, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności”, Nakładem Akademii w drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. IV, Kraków, s. XIV–XCV (online: https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/157457/edition/164263/content; dostęp: 28 lutego 2021).
View on Google Scholar
Kłosińska K. 2017: Istnienie i kształt normy językowej w świetle lingwistyki funkcjonalnej, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXXIII, s. 81–89.
View on Google Scholar
Kulas P. 2017: Inteligenckość zaprzeczona. Etos i tożsamość młodych inteligenckich elit, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa.
View on Google Scholar
Kulas P. 2018: Początek końca. Analiza debat o przeobrażeniach inteligencji po 1989 roku, [w:] P. Kulas, P. Śpiewak (red.), Od inteligencji do postinteligencji. Wątpliwa hegemonia, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa, s. 19–51.
View on Google Scholar
Kurkowska H. 1977: Polityka językowa a zróżnicowanie społeczne współczesnej polszczyzny, „Socjolingwistyka 1. Polityka językowa”, Polska Akademia Nauk, Instytut Języka Polskiego, Katowice, s. 17–25.
View on Google Scholar
Lewandowska-Tomaszczyk B. (red.) 2005: Podstawy językoznawstwa korpusowego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
View on Google Scholar
Liberek J. 2020: Struktura współczesnego zasobu frazeologicznego polszczyzny potocznej. Charakterystyka ogólna na podstawie wybranych komentarzy użytkowników internetu, [w:] M. Hordy (red.), Słowo. Tekst. Czas XIII: Frazeologia w dyskursie i przekładzie, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin, s. 107–125.
View on Google Scholar
Liberek J., Zdunkiewicz-Jedynak D. 2019: Norma językowa jako obiektywny fakt społeczny (Uwagi polemiczne w kontekście koncepcji Ferdynanda de Saussure’a), [w:] J. Liberek, D. Zdunkiewicz-Jedynak (red.), Problemy polskiej normy językowej i kodyfikacji, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 55–92.
View on Google Scholar
Lubaś W. 1996: Polszczyzna wobec najnowszych przemian społecznych, [w:] J. Miodek (red.), O zagrożeniach i bogactwie polszczyzny, Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, Wrocław, s. 153–161.
View on Google Scholar
Mańczak W. 1996: Problemy językoznawstwa ogólnego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
View on Google Scholar
Markowski A. 1995: Uwagi wstępne, [w:] A. Markowski (red.), Praktyczny słownik poprawnej polszczyzny nie tylko dla młodzieży, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 9–16.
View on Google Scholar
Markowski A. 1999: [hasło problemowe] Norma językowa, [w:] A. Markowski (red.), Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 1701–1704.
View on Google Scholar
Markowski A. 2005: Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
View on Google Scholar
Markowski A. 2018: Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Wydawnictwo Naukowe PWN, wyd. II, Warszawa.
View on Google Scholar
Marody M. 2014: Jednostka po nowoczesności. Perspektywa socjologiczna, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
View on Google Scholar
Marody M., Giza-Poleszczuk A. 2004: Przemiany więzi społecznych. Zarys teorii zmiany społecznej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
View on Google Scholar
Ogrodniczuk M., 2017, Lingwistyka komputerowa dla języka polskiego: dziś i jutro, „Język Polski” XCVII, z. 1, s. 18–28.
View on Google Scholar
Passendorfer A. 1904: Błędy językowe, wyd. 2, popraw. i znacznie powiększone, Nakładem Księgarni Polskiej (B. Połonieckiego), Lwów.
View on Google Scholar
Pawłowski A. 2016: Korpusy chronologiczne i leksykalne szeregi czasowe jako narzędzia wykrywania słów kluczy i neosemantyzmów. Konceptualizacja czasu w korpusach chronologicznych, „Przegląd Humanistyczny”, z. 60, s. 57–74.
View on Google Scholar
Pelc J. 2001: Dwa pojęcia normy a poprawność, [w:] W. Gruszczyński (red.), Język narzędziem myślenia i działania. Materiały z konferencji zorganizowanej z okazji 100-lecia „Poradnika Językowego” (Warszawa, 10–11 maja 2001 r.), Dom Wydawniczy i Handlowy „Elipsa”, Warszawa, s. 96–102.
View on Google Scholar
Pęzik P. 2012: Język mówiony w NKJP, [w:] A. Przepiórkowski, M. Bańko, R. Górski, B. Lewandowska-Tomaszczyk (red.), Narodowy Korpus Języka Polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 37–47.
View on Google Scholar
Pęzik P. 2019: Korpusowe narzędzia weryfikacji frazeostylistycznej tłumaczeń, „Konińskie Studia Językowe”, z. 7, s. 317–339.
View on Google Scholar
Piotrowski T. 2003: Językoznawstwo korpusowe – wstęp do problematyki, [w:] S. Gajda (red.), Językoznawstwo w Polsce. Stan i perspektywy, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 143–154.
View on Google Scholar
Przepiórkowski A., Hajnicz E., Andrzejczuk A., Patejuk A., Woliński M. 2017: Walenty: gruntowny składniowo-semantyczny słownik walencyjny języka polskiego, „Język Polski” XCVII, z. 1, s. 30–47.
View on Google Scholar
Radzik R. 1994: Czy jest w Polsce inteligencja, „Przegląd Powszechny”, nr 5, s. 161–176.
View on Google Scholar
Saussure F. de 2004: Szkice z językoznawstwa ogólnego, oprac. S. Bouquet, R. Engler przy współpr. A. Weil, przeł., wstęp i red. nauk. M. Danielewiczowa, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa.
View on Google Scholar
Szpociński A. 1994: Rozpad uniwersum kulturowego a kondycja inteligencji, „Kultura i Społeczeństwo” XXXVIII, nr 1, s. 131–141.
View on Google Scholar
Świdziński M. 2006: Lingwistyka korpusowa w Polsce – źródła, stan, perspektywy, „LingVaria”, nr 1, s. 23–32.
View on Google Scholar
Vetulani G. 2012: Kolokacje werbo-nominalne jako samodzielne jednostki języka. Syntaktyczny słownik kolokacji werbo-nominalnych języka polskiego na potrzeby zastosowań informatycznych. Część I, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
View on Google Scholar
Wierzchoń P., Graliński F. 2016: Z kart historii „parcia na” neologizmy, „Poradnik Językowy”, z. 4, s. 110–129.
View on Google Scholar
Wiśniewiecka-Brückner K. 2016: Zmiana – ewolucja – rewolucja. O języku, normie i metodach na przykładzie rekcji dopełniaczowej czasownika polskiego, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” LXII, s. 191–202.
View on Google Scholar
Wnuk-Lipiński E. 2001: Kakofonia aksjologiczna, „Tygodnik Powszechny”, nr 2, s. 4–5.
View on Google Scholar
Wojdak P. 2020: Oboczność -a/-u w D. lp. a dwurodzajowość M2/M3 w świetle badań korpusowych sterowanych słownikami, „Język Polski” C, z. 2, s. 33–48.
View on Google Scholar
Woliński M. 2019: Automatyczna analiza składniowa języka polskiego, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
View on Google Scholar
WSPP: Wielki słownik poprawnej polszczyzny, red. A. Markowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
View on Google Scholar
Zdunkiewicz-Jedynak D., Liberek J. 2019: Nowoczesny słownik poprawnej polszczyzny – wyzwania, plany, wątpliwości,
View on Google Scholar
nadzieje, [w:] D. Zdunkiewicz-Jedynak, J. Liberek (red.), Problemy polskiej normy językowej i kodyfikacji, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 37–54.
View on Google Scholar
Zwoliński A. 2017: Zanikanie elit społecznych, „Studia Socialia Cracoviensia”, nr 1, s. 67–84.
View on Google Scholar